„Każdy człowiek poszukuje miłości” – zmarła Wanda Półtawska – ponadczasowa obrończyni życia i rodziny

Była lekarzem, wykładowcą, popularyzatorką nauczania Jana Pawła II. Była autorką blisko 400 prac z zakresu psychiatrii, ochrony życia nienarodzonych, chorych i starszych, małżeństwa i rodziny. We środę, 25 października, w wieku 101 lat lat zmarła Wanda Półtawska.

Urodziła się 2 listopada 1921 roku w Lublinie. To tutaj spędziła młodzieńcze lata, które naznaczyła wojna, była ofiarą eksperymentów medycznych w obozie koncentracyjnym w KL Ravensbrück. Cudem ocalała, a po odzyskaniu wolności przez całe swoje życie apelowała o ochronę życia i rodziny. Była kobietą, którą Jan Paweł II nazywał swoim ekspertem od Encykliki Humanae Vitae.

O działaniach śp. Wandy Półtawskiej w ochronę życia, rodziny i małżeństwa Małgorzata Oroń rozmawiała ks. dr hab. Mirosławem Brzezińskim, prof. KUL kierownikiem Katedry Nauk o Rodzinie na Wydziale Teologii KUL.

MO: Wanda Półtawska była jedną z pierwszych kobiet, które głośno i publicznie zaczęły domagać się ochrony życia poczętego. Jaki jest jej wkład i znaczenie tego, co mówiła w dyskusję w Kościele, ale i w Polsce, jeśli chodzi o obronę życia?

MB: Tutaj należałoby podać jeden z powodów, dla którego śp. pani Wanda Półtawska była wielką obrończynią życia w Polsce, ale i na świecie. To było związane z jej doświadczeniami z czasów wojny i jej pobytu w obozie w Ravensbrück, gdzie przeprowadzano na młodych kobietach, także i na niej, różnego rodzaju badania medyczne. Tam z pewnością mogła dostrzec wartość życia: zarówno ze strony okupanta, jak i ze strony niemieckich lekarzy. Mowa tu o tym, jak życie ludzkie nie było traktowane z należytą godnością. Myślę, że te doświadczenia sprawiły, że od samego początku swojej działalności po zakończeniu wojny troszczyła się czy podejmowała wysiłki, żeby chronić każde ludzkie życie. Po swoich doświadczeniach dostrzegała wartość życia każdego człowieka.

MO: Była też założycielką Instytutu Teologii Rodziny. Jak to się przełożyło na kolejne dekady badań nad rodziną i małżeństwem?

MB: Kiedy opublikowano informację o śmierci p. Wandy Półtawskiej skojarzyła mi się jeszcze osoba śp. abp. Kazimierza Majdańskiego, który również był w niemieckim obozie w Dachau, a po wojnie, po powrocie do Polski, założył Instytut Studiów nad Rodziną w Łomiankach k. Warszawy. Myślę, że w przypadku tych dwóch osób, ich doświadczenia sprawiały, że dostrzegały wartość życia i dostrzegały również potrzebę przekazania tego nowym młodym pokoleniom. Instytuty teologiczne mówiące o wartości życia, również te, które mamy dzisiaj, są niezbędne i konieczne do tego, żeby przekazywać nie tylko wiedzę o godności życia ludzkiego, ale przede wszystkim podejmować te działania, które będą uświadamiały nas, że każde życie, niezależnie od tego, na jakim etapie swego rozwoju biologicznego jest - każde życie, niezależnie od tego, w jakim miejscu się urodziło, ma swoją wartość i należy je szanować i troszczyć się o nie, aby mogło rozwijać się zgodnie z tym powołaniem, do którego jest wezwane. Mówił o tym także przyjaciel p. Wandy Półtawskiej św. Jan Paweł II, a mianowicie, by realizować powołanie do bycia człowiekiem na miarę tego daru i talentu, jakim jest samo człowieczeństwo, by dostrzegać wartość człowieka jako człowieka samego w sobie.

MO: Jaka jest aktualność nauczania stawianych tez Wandy Półtawskiej na przestrzeni lat, szczególnie dzisiaj, kiedy blisko jedna trzecia rodzin się rozpada lub małżonkowie żyją w separacji, a jednocześnie temat aborcji stał się w tym momencie hasłem do zdobywania głosów w politycznych gierkach, a nie skupiamy się na ratowaniu życia dziecka i pomocy kobiecie, która jest w ciąży i potrzebuje wsparcia?

MB: To bardzo złożone pytanie, aby na nie odpowiedzieć należałoby podjąć wiele kwestii. Po pierwsze pani Wanda Półtawska od samego początku swojej działalności podejmowała działania, które były związane z ochroną życia, każdego życia, w każdym jego momencie. My zwracamy uwagę na ten początkowy okres i tak jak pani redaktor powiedziała w swoim pytaniu kwestię związaną z aborcją. Używamy takich słów, które próbują niuansować to, czym rzeczywiście jest aborcja, czyli zabiciem dziecka w okresie płodowym, jeszcze przed narodzeniem. A to jest życie, które ma prawo do tego, aby okazało się światu, ma prawo do tego, żeby mogło żyć, żeby mogło realizować to, do czego jest powołane. Druga kwestia, która była bardzo ważna w życiu pani Wanda Półtawskiej, to jest przygotowanie młodych, do podejmowania odpowiedzialności za życie małżeńskie, przygotowanie do sakramentu małżeństwa. I w tym kontekście również do odpowiedzialnego rodzicielstwa. Przez wiele lat prowadziła poradnię dla narzeczonych, poradnię dla małżonków młodych i starszych, uświadamiając ich czy starając się przekazać to, co jest najważniejsze przede wszystkim w podjęciu decyzji o poczęciu dziecka lub o odłożeniu poczęcia dziecka. Co jest zgodnie z nauczaniem Kościoła, papieża Pawła VI czy Jana Pawła II. Małżonkowie mają taką możliwość i mają takie prawo,. Jednak ważne jest żeby uczynili to w sposób świadomy, w sposób odpowiedzialny za to, że z ich współżycia małżeńskiego może zostać poczęte dziecko. A jeśli tak się stanie, żeby go chronić, żeby pozwolić mu żyć, żeby pozwolić mu cieszyć się tym darem, który został przez małżonków jako rodziców przekazany.

MO: Wanda Półtawska była także inicjatorką tzw. Deklaracji wiary* dla środowiska medycznego. Ten dokument w 2014 roku w naszym kraju wywołał „szum” i dyskusję na temat wolności sumienia. Czy to w jakikolwiek sposób przełożyło się na dialog i konkretne czyny w temacie ochrony życia w Polsce?

[* Deklaracja wiary lekarzy katolickich i studentów medycyny w przedmiocie płciowości i płodności ludzkiej – polski dokument opisujący wartości i zasady bioetyki katolickiej deklarowane przez sygnatariuszy. Dokument został opublikowany 5 marca 2014 wraz z listem przez lekarkę, dr Wandę Półtawską. Deklaracja spowodowała debatę medialną o roli, znaczeniu i granicach stosowania przez lekarzy klauzuli sumienia]

MB: Bardzo dobrze, że wywołała szum, ponieważ ta Deklaracja i możliwość w konsekwencji podpisywania przez lekarzy tzw. deklaracji sumienia o tym, że nie będą podejmowali działań, które prowadzą do aborcji, do zabijania dzieci, do usuwania ciąży - dało im możliwość wypełniania powołania lekarskiego powołania. Bo pamiętajmy, że przysięga Hipokratesa, którą składają lekarze, oznacza ochronę życia za każdą cenę. I tutaj lekarz nie może być tym, który dokonuje wyboru, który decyduje o tym, kto może żyć, a kto może umrzeć. Jego zadaniem jest przede wszystkim ochrona i troska o życie ludzkie, podejmowanie wszelkich działań, które prowadzą do ochrony zdrowia i życia ludzkiego. I ta Deklaracja, ta inicjatywa p. Wandy Półtawskiej na pewno była i jest potrzebna także dzisiaj, żeby lekarze w wolności swojego sumienia, ale także w możliwości realizacji składanej przysięgi Hipokratesa, nie byli zmuszani przez polityków, przez decyzje władz, przez naciski różnych organizacji do tego, aby podejmowali się działań, które są niezgodne z etyką bycia lekarzem, czyli obrońcą życia człowieka.

MO: Przez kilkadziesiąt lat Wanda Półtawska powtarzała: „Każdy człowiek poszukuje miłości”. To było, jest i podejrzewam, będzie aktualne. Jak to zdanie się ma do tej ochrony życia, o którą ona apelowała przez całe swoje życie?

MB: Każdy człowiek poszukuje i potrzebuje miłości, ale tutaj należałoby dodać prawdziwej miłości, bo często ludzie zadowalają się namiastką tego, co nazywamy miłością. Jeśli spojrzymy przez pryzmat pewnej, jeśli można tak powiedzieć, definicji miłości, która, gdzieś tam sformułowała się poprzez lata nauczania Jana Pawła II jako daru z samego siebie dla dobra i szczęścia osoby kochanej, to jeśli mówimy, jeśli Pani pyta o kwestię miłości związaną z przekazywaniem życia, to jeśli rzeczywiście nowe poczęte życie jest darem miłości małżonków, to powinno być chronione. Rodzice powinni wyrażać troskę o to życie i robić wszystko, aby mogło się rozwijać, aby mogło cieszyć się i doświadczać też w sposób namacalny miłości swoich rodziców, ale też miłości innych ludzi, a także co ważne: miłości Boga.

W 1981 roku Wanda Półtawska otrzymała medal "Pro Ecclesiaa et Pontifice". Od 2009 roku posiadała Honorowe obywatelstwo Miasta Lublin.

Pogrzeb śp. Wandy Półtawskiej odbędzie się we wtorek, 31 października w Krakowie. Uroczystości żałobne rozpoczną się o godz. 13.00 w Bazylice Mariackiej. O godz. 16.00 zmarła zostanie pochowana na cmentarzu Salwatorskim. Pogrzeb będzie miał charakter państwowy. Według nieoficjalnych informacji PAP, planowany jest udział prezydenta Andrzeja Dudy.