Wystawa „Pojednanie dla Europy” w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego

Oryginały trzech ważnych dla polsko-niemieckiego pojednania dokumentów: rękopis listu biskupów polskich do biskupów niemieckich, ostateczną wersję tego Orędzia i odpowiedź hierarchów niemieckich można oglądać do 15 lipca w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie. 3 czerwca odbył się wernisaż wystawy „Pojednanie dla Europy” i towarzysząca temu wydarzeniu debata „Nowe spojrzenie na Orędzie”. Wystawę przygotowało Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu.

Trzy oryginalne dokumenty miały fundamentalne znaczenie dla zjednoczonej Europy i dla pojednania polsko-niemieckiego. Chodzi o rękopis listu biskupów polskich do biskupów niemieckich skreślony ręką wrocławskiego arcybiskupa Bolesława Kominka, ostateczna wersja orędzia wysłana przez biskupów polskich do biskupów niemieckich oraz odpowiedź hierarchów niemieckich.

Po otwarciu ekspozycji odbyła się debata pt. „Nowe spojrzenie na Orędzie”, w której uczestniczyli: prof. Wojciech Kucharski, wybitny znawca zagadnienia, zastępca dyrektora Centrum Historii Zajezdnia, oraz Piotr Dmitrowicz, dyrektor Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego i jego zastępca, Grzegorz Polak.

„Kiedy ogłoszono Orędzie, miałem 13 lat. O okupacji mówiło się codziennie i były to wspomnienia traumatyczne. Tę traumę noszę w sobie do dziś. Wtedy dla mnie Niemiec był uosobieniem zła. Polacy w listopadzie 1965 roku nie byli przygotowani na przyjęcie Orędzia” – taką osobistą refleksją podzielił się z nami Grzegorz Polak, zastępca dyrektora Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Wyznał, że przez wiele lat musiał do niego dorastać. „Dla obalenia stereotypów najlepsze są bezpośrednie kontakty. Mój szwagier był Niemcem i dopiero dzięki niemu zmienił się mój obraz Niemca. Dzisiaj, gdy słyszę «Niemiec», myślę «przyjaciel»” – powiedział Grzegorz Polak.

Dr. hab. Wojciech Kucharski przybliżył publiczności kontekst historyczny fenomenu, jakim był list napisany przez biskupów polskich do biskupów niemieckich po II wojnie światowej i jak duże znaczenie miał on dla budowania zjednoczonej Europy. – Projekt europejski zbudowany jest na pojednaniu. Przy jednym stole i na równych prawach zasiadają dawni wrogowie – zauważył dr hab. Wojciech Kucharski, zastępca dyrektora Centrum Historii Zajezdnia.

Z kolei Piotr Dmitrowicz, dyrektor Muzeum podkreślił: „To są dokumenty będące dziedzictwem europejskim, fundamentalne dla zrozumienia najnowszej historii Europy”.

Wystąpienia zakończyła pełna emocji debata. W wernisażu wzięli udział m. in. uczniowie Polsko-Niemieckiej Szkoły Spotkań i Dialogu im. Willy'ego Brandta w Warszawie.

Trzy dokumenty były już prezentowane 20 maja w Senacie. Po Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie wystawa zostanie pokazana w kilku miejscach w Niemczech, m.in. w Berlinie. Dokumenty pokazywane będą też w 60. rocznicę wystosowania listu we Wrocławiu.

Pod koniec Soboru Watykańskiego II biskupi polscy wystosowali orędzie do biskupów niemieckich, w których padło słynne zdanie „przebaczamy i prosimy o przebaczenie”. Autorem tych słów był Bolesław Kominek, arcybiskup wrocławski. Orędzie z 18 listopada 1965 r. stanowiło przełomowy gest pojednania po zniszczeniach II wojny światowej. Wysłane zostało przez 34 polskich hierarchów, w tym prymasa Stefana Wyszyńskiego i abp Karola Wojtyłę, z inicjatywy abp Bolesława Kominka. Adresaci otrzymali zaproszenie do uczestnictwa w obchodach Milenium Chrztu Polski oraz modlitwy o pokój.  

Orędzie odczytano w kościołach diecezjalnych w dniach 15-16 grudnia 1965 r. na mocy komunikatu Sekretariatu Episkopatu. W Polsce spotkało się z gwałtowną krytyką ze strony władz komunistycznych, które obawiały się jakiegokolwiek zbliżenia z Zachodem.

Źródło: Centrum Historii Zajezdnia, lk, tom