Wielki Piątek: Dzień męki i żałoby w Kościele

2022-04-15 11:18
Wielki Piątek, adoracja Krzyża
Autor: Małgorzata Oroń Wielki Piątek, adoracja Krzyża

Drugi dzień Triduum Paschalnego w Kościele katolickim jest jedynym dniem w roku, w którym nie odprawia się Mszy św.; to dzień najgłębszej żałoby w Kościele. Wyraża ją liturgia Wielkiego Piątku, która jest pamiątką męki i śmierci Jezusa Chrystusa na krzyżu.

Wielki Piątek to dzień Krzyża. Wieczorem we wszystkich kościołach katolickich odprawiana jest Liturgia Męki Pańskiej, która kościół celebruje tylko raz w roku. Celebrans i asysta wchodzą w ciszy.

Kościół od wieków powstrzymuje się od sprawowania w tym dniu Mszy świętej. Liturgia Wielkiego Czwartku skończyła się przeniesieniem Najświętszego Sakramentu do Ciemnicy, która ma z jednej strony symbolizować miejsce uwięzienia Jezusa Chrystusa, ale także ma symbolizować miejsce modlitwy Chrystusa w Ogrójcu – mówi ks. dr Krzysztof Podstawka, proboszcz parafii pw. Bł. Piotra Jerzego Frassatiego w Lublinie.

Przed ołtarzem przez chwilę leżą krzyżem, a po modlitwie wstępnej czytane jest proroctwo o Cierpiącym Słudze Jahwe i fragment Listu do Hebrajczyków. Następnie czyta się lub śpiewa, zwykle z podziałem na role, opis Męki Pańskiej według św. Jana.

Wielki Piątek sprawuje się Liturgię Adoracji Krzyża, który tego dnia staje w centrum naszej uwagi. Kapłan przewodniczący Liturgii stopniowo odsłania ramiona Krzyża i śpiewa trzykrotnie: "Oto drzewo Krzyża, na którym zawisło zbawienie świata", na co wierni odpowiadają: "Pójdźmy z pokłonem". Krzyż dotychczas od piątej Niedzieli Wielkiego Postu był zasłonięty. Po liturgii Krzyż zostaje w widocznym i dostępnym miejscu, tak by każdy wierny mógł go adorować. Jest on aż do Wigilii Paschalnej najważniejszym punktem w kościele” - wyjaśnia ks. K. Podstawka.

Po homilii w bardzo uroczystej modlitwie wstawienniczej Kościół poleca Bogu siebie i cały świat, wyrażając w ten sposób pragnienie samego Chrystusa: aby wszyscy byli zbawieni. Szczególnie przejmujące są modlitwy o jedność chrześcijan, za Żydów i za niewierzących. W Nocie adresowanej do Biskupów i Konferencji Episkopatów w sprawie obchodów Wielkiego Tygodnia 2022 roku (Prot. N. 182/22 z dnia 25 marca 2022 roku), Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów poinformowała, że „w przypadkach poważnej potrzeby publicznej biskup diecezjalny może zezwolić lub ustanowić, aby dodano specjalną intencję”, dlatego za zgodą lub na polecenie biskupa można skorzystać z tekstu wezwania Za Ukrainę, przygotowanego przez Komisję ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów Konferencji Episkopatu Polski (tekst wraz z zapisem nutowym został przesłany przez Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski do wszystkich diecezji).

Centralnym wydarzeniem liturgii wielkopiątkowej jest adoracja Krzyża, który ukazuje nam największy symbol naszej wiary. To narzędzie, na którym dokonało się zbawienie, na którym Chrystus oddaje swoje życie. Na którym jest przebity jego bok, z niego wypływają krew i woda dając początki sakramentom Kościoła i wspólnocie Kościoła jako takiej, która jest wspólnota świadków męki i Zmartwychwstania Chrystusa -tłumaczy ks. K. Podstawka.

W przywołanej wyżej Nocie adresowanej do Biskupów i Konferencji Episkopatów w sprawie obchodów Wielkiego Tygodnia 2022 roku, Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów poinformowała, że wobec spowolnienia pandemii nie zamierza proponować żadnych wskazań dotyczących obchodów Wielkiego Tygodnia, zachęcając jedynie do zachowania zasad ostrożności, unikania działań i zachowań, które mogą być ryzykowne.

W tej same Nocie odnośnie do adoracji Krzyża w czasie wielkopiątkowej Liturgii na cześć Męki Pańskiej czytamy, że należy roztropnie zdecydować, czy wierni mają możliwość ucałowania Krzyża, czy też powinni się od tego powstrzymać (w roku 2020 Kongregacja zalecała, aby adoracja Krzyża była dokonana tylko przez przewodniczącego liturgii).

Ostatnią częścią liturgii Wielkiego Piątku jest procesja do Grobu Pańskiego. Na ołtarzu umieszczonym przy Grobie lub na specjalnym tronie wystawia się Najświętszy Sakrament w monstrancji okrytej białym przejrzystym welonem - symbolem całunu, w który owinięto ciało zmarłego Chrystusa. Cały wystrój tej kaplicy ma kierować uwagę na Ciało Pańskie. W wielu kościołach przez całą noc trwa adoracja.

Wielki Piątek jest w całej Polsce dniem skupienia, powagi, wzmożonej pobożności i gorliwych praktyk religijnych. Jest także dniem ścisłego postu. Zgodnie z zaleceniami Kościoła, należy zrezygnować w tym dniu nie tylko z jedzenia potraw mięsnych, ale również zachować post co do ilości spożywanych pokarmów: tylko raz w ciągu dnia można zjeść do syta.

Pierwsze liturgiczne obchody Wielkiego Piątku odnotować można w starożytnej Jerozolimie. Wierni gromadzili się przed wschodem słońca przed kolumną biczowania, a później przy grobie, by adorować drzewo Krzyża.

Wielki Piątek to jeden z dwóch dni w kalendarzu liturgicznym, kiedy wiernych obowiązuje post ścisły. To szczególny rodzaj pokuty i zadośćuczynienia. Oprócz Wielkiego Piątku post ścisły obowiązuje jeszcze w Środę Popielcową. Wierni mają tego dnia powstrzymać się od spożywania pokarmów mięsnych, a także ograniczyć się do spożycia jednego posiłku do syta i dwóch niepełnych. Post ścisły obowiązuje wszystkich pełnoletnich do rozpoczęcia 60. roku życia.